Encoder nedir, tipleri nelerdir?

Enkoderler günümüzde feedback ve pozisyon kontrol amacıyla kullanılan özel otomasyon elemanlarıdır. Motora veya dönen herhangi bir ekipmana bağlanarak otomsyon sistemine sistemin istenilen düzeyde çalıştığına dair geri besleme yaparlar. Mutlak (Absolute) ve Artırımlı (Incremental) olmak üzere 2 tip encoder bulunmaktadır. 

Mutlak enkoderler genellikle pozisyonlama sistemlerinde kullanılır. En büyük artısı sistemin enerjisi kesildiğinde son konumunu koruyabilmesi ve sistem enerjisi geri geldiğinde kaldığı yerden devam edebilmesidir. Örneğin bir vinç sisteminde kaldırma kancasının hangi yükseklikte olduğu mutlak encoder ile belirlenebilmektedir. Enerji kesilip geri geldiğinde konumunu bilmesi sistemin sağlıklı çalışması açısından önemlidir.

Artırımlı encoderler genellikle motorların arkasında motora istenilen hareketin sağlandığının geri beslemesini almak amacıyla kullanılır. Motor miline bağlı olan encoder motor rpm ile aynı hızda dönmektedir. Motor eğer bir Motor sürücüsüne bağlı ise bu encoder motor sürücü encoder girişlerine bağlanarak motorun sürücü tarafından gönderilen rpm de döndüğü kontrol edilmiş olur. Eğer sürücü motoru 100 rpm de döndürecek frekens ayarı yapmış ancak motor encoderinden alınan bilgi bundan farklı ise sürücü hataya geçer ve döndürmeyi durdurur.

Basit olarak optik ile çalışan bir encoder iç yapısı aşağıdaki gibidir.

Optik ışık kaynağından çıkan ışınlar delikli Code Disk üzerindeki deliklerden karşıya ne kadar sürede geçerse alıcı ünite o frekansta kare dalga çizerek çıkış hızını hesaplamaktadır.

Aşağıda örnek sistem şeması görülmektedir. Encoder ve motor sürücüye doğrudan bağlanmaktadır. Kapalı çevrim çalışan bu sistem kendi kendini kontrol edebilmektedir.

Encoderler çıkış verisini farklı tipte haberleşme tipleriyle iletebilirler. Tamamen kullanıcı tercihine ve encoderin bağlanacağı kontrolcünün özelliklerine bağlı olarak bunlardan bazıları;

*Serial synchrony (ssı),*Serial asynchronous,
*Interbus-s,
*Profibus,
* Canbus
*Profınet vs.
Ayrıca mekanik montaj yöntemine göre milli (Shaft Encoder), dfdsfdelik milli (Hollow Shaft Encoder) ve tam delikli (Through shaft encoder) olacak şekilde çeşitleri vardır.
Aşağıda sırasıyla milli, delik milli ve tam delikli encoder tipleri görülmektedir.










Encoder Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Elektriksel Özellikler:
*Puls Sayısı: Encoderin her dönüşte üretilen puls sayısı öğrenilmeli
*Besleme Gerilimi: 5VDC, 5-30VDC, 11-24VDC.vb.
*Çıkış Gerilimi
*Referans Çıkışının Genliği
*Bağlantılar(Kablolu / Soketli)
*Soket / Kablo Çıkış Yönü
*Soket Tipi / Kablo Damar Sayısı ve Uzunluğu:

Mekaniksel Özellikler:
*Gövde Çapı / Gövde Uzunluğu:
*Malzemesi: ABS, alüminyum, çelik vb.
*Mil/Delik tipi
*Koruma Sınıfı